In een glashelder verhaal over de onbeperkte macht van de grootgrondbezitters in het Brazilië van vandaag werpt Marjon van Royen in De Groene een blik op het land, dat zich voorbereidt op presidentsverkiezingen dit najaar. En Nederland staat niet los van de desastreuze ontwikkelingen die zij schetst: “ Nederlanders eten volop biefstuk uit Brazilië. Maar de vleesproductie gaat gepaard met verwoesting van de Amazone, grootschalige slavernij en brute moordpartijen.”
Het verhaal – dat je niet vrolijk stemt – is het eerste deel van een drieluik en verdient in zijn geheel gelezen te worden. Hieronder enkele grepen eruit.
Van Royen bezoekt na 15 jaar opnieuw São Félix do Xingu, een stadje in de Amazone in een gebied dat jaren eerder van de indianen afgenomen is. Koeien moesten er komen; bossen gekapt, het mahoniehout weggehaald door tot slaaf gemaakte landarbeiders. Het sloopproces:. ‘Eerst haal je het dure hout ertussenuit. Dan steek je de rest van het bos in brand. Vervolgens zaai je gras met een vliegtuigje. Klaar is Kees. Je zet er slachtkoeien op en hebt nergens meer omkijken naar.’
‘In 2013 was JBS (EEN FAMILIEBEDRIJF VAN LOKALE MACHTHEBBERS) plotseling het grootste vleesverwerkingsbedrijf ter wereld. Hoe was dit mogelijk? In tien jaar tijd van het sjouwen met karkassen in een tropisch slachthuis naar de absolute wereldtop met een vloot privéjets en lofts op Fifth Avenue. ‘De rijkdom van JBS komt niet door uitbreiding van de eigen markt’, analyseerden economen. ‘Maar door het systematisch opkopen van concurrenten.’ Niet alleen in Brazilië, ook in Argentinië en de VS namen de broertjes vleesbedrijven over. Het geld voor de overnames kwam rechtstreeks uit de zak van de Braziliaanse belastingbetaler. Vanaf 2003 gingen bakken overheidsgeld naar de broertjes. Ook de linkse arbeiderspartij (PT) van Lula was gegijzeld in het systeem. De broertjes kregen goedkope leningen van staatsbanken, belastingvrijstellingen en subsidies in de stelselmatige ‘herverdeling van arm naar rijk’ … Met als verdere vaste onderdelen: illegale houtkap, omkoperij (van politici) en smeergelden, dwangarbeid, hongerlonen, bedreigingen, moord, straffeloosheid enz.
Invloed in de nationale politiek
Marjon van Royen legt uit hoe de agrarische lobby een enorme macht in het land vormt.
‘Het Parlementair Agrarisch Front heten ze officieel, of het ‘Verbond van de Koe’. Het is een genootschap van tweehonderd parlementariërs uit verschillende politieke partijen die slechts één agenda hebben: de verdediging van het grootgrondbezit. Ze zijn vooral tégen dingen. Tegen arbeidsbescherming en landhervorming. Tegen indianenrechten en milieuwetgeving.’
Een voorbeeld:
Blairo Maggi is een van de meest kleurrijke vertegenwoordigers van de koeienlobby. Hij was gouverneur van de deelstaat Mato Grosso, letterlijk ‘dik bos’, maar daar staat haast geen boom meer overeind. Als soja- en koeienbaron is Maggi zelf de grootste ontbosser. Zijn familiebedrijf Amaggi, met ook een vestiging in Rotterdam, is het grootste sojabedrijf ter wereld. Het moest maar eens afgelopen zijn met dat milieu- en indianengedoe van de linkse presidenten Lula en Dilma, vond het Verbond van de Koe. Ze staken de koppen bij elkaar en onderhandelden met wat andere parlementaire lobby’s. Zo haalde het verbond een jaar later de Braziliaanse boswet onderuit. (…) Inmiddels is Maggi minister van Landbouw in de regering Temer en beijvert hij zich voor het opheffen van alle natuurgebieden en indianenreservaten.’
‘Al in zijn eerste jaar voerde Temer dertien van de zeventien punten van de agenda van de lobby door. Brazilië is bijvoorbeeld de grootste gebruiker van landbouwgif ter wereld. Het gebruik verdrievoudigde de laatste tien jaar. Toch ‘flexibiliseerde’ Temer de gifwet. Ook werd de arbeidswet aangepakt. Vrijwel alle artikelen die slavenarbeid moesten voorkomen zijn geschrapt. Loon hoeft niet meer in geld te worden uitbetaald. Slechte werkomstandigheden en lange werkdagen mogen weer. Terwijl het plan om het houden van mensen in slavernij te bestraffen met de gevangenis van tafel is geveegd. Vorig jaar juni draaide Temer ook de voorzichtige landhervorming de nek om.
‘Na het failliet en de nederlagen van democratisch links in Zuid-Amerika laait overal op het platteland het geweld weer op. In Peru en Chili, Paraguay, Ecuador en Honduras worden landarbeiders, indianen en milieuactivisten vermoord. (…) Meer dan ooit worden beschermde indianengebieden binnengevallen en kleine boertjes verdreven. De mensenrechtenorganisatie Global Witness berekende dat het aantal moorden op het platteland in Brazilië de laatste twee jaar zelfs verdubbelde. Sinds het aantreden van de regering-Temer vonden in Brazilië verschillende slachtingen plaats.
(Alle citaten uit: Het artikel Bloedvlees van Marjon van Royen, 22 augustus 2018 – verschenen in De Groene Amsterdamer nr. 34)